XITOY FALSAFIY TAFAKKURINING TRANSFORMASIYASINI KONSEPTUAL-METODOLOGIK TAHLILI: KONFUTSIYLIK – NEO-KONFUTSIYLIK.

Annotatsiya

Ilmiy maqola Xitoy ma'naviy madaniyatining muhim tarkibiy qismi sifatida neokonfutsiylik falsafasining genezisi va evolutsiyasining asosiy bosqichlarini tahlil qilishga bag‘ishlangan. Konfutsiychilikka borib taqaladigan uning shakllanishining mafkuraviy, nazariy va madaniy kelib chiqishi aniqlanib, bu hodisaga ta’rif berishning turli variantlari ko‘rib chiqiladi. Neokonfutsiychilik falsafasining ijtimoiy-tarixiy sabablari aniqlangan. Konfutsiychilikning axloqiy dominanti, neokonfutsiychilik axloqiy universalizmiga aylanganlik haqidagi holati asoslangan.

Chjou Dunyning “Mukammal donolik va munosiblarning yo‘qolgan yo‘li” ta'limotining tahlili o‘tkazilgan. Aka-uka Chenlarning “Yashirin sirni qalbiga meros qilib olgan qadimgi hukmdorlar va hukmronlar” nomi ostidagi tushuncha ko‘rib chiqilgan. Neokonfutsiychilikni aniqlash bo‘yicha asosiy urg‘uni Chju Si tomonidan taklif qilingan "Sun konfutsiychilarning ta'limoti" va "Mentsi merosini tiklash" ta'rifiga qaratilgan. Neokonfutsiychilikning shakllanishida aka-uka Cheng – Chju (Si), Lu-Van maktablarining roliga alohida e’tibor qaratilgan.

O‘rganilayotgan muammoning dolzarbligi quyidagilar bilan bog'liq: birinchidan, ijtimoiy-madaniy makonda ma'naviy vaziyatning keskinlashuvi, shuning uchun faylasuflar va olimlar tobora ko‘proq inson dunyosining ekzistensial tarkibiy qismlarini takomillashtirish muammolariga murojaat qilmoqdalar;ikkinchidan, antropogen omil neoglobalizm va uyg‘unsizlik davrida “shaxs-jamiyat-davlat” tizimining o‘zaro munosabatlarida barcha muammolarning manbaiga aylanmoqda; uchinchidan, Sharq va Gʻarb falsafasi mutafakkirlari tomonidan ishlab chiqilgan taʼlimotlar barcha nazariy va amaliy tadqiqotlar jamlanadigan oʻzak boʻlishi kerak; to‘rtinchidan, aynan “Sharq–G‘arb” sintezi insonga ma’naviy barkamollikni qaytarishga, inson tabiatini davolashga, dunyoning yaxlit manzarasini tiklashga, “Buyuk uyg‘unlik” idealiga erishishga qodir bo‘ladi.