“JAMSHID VA XURSHID” MASNAVIYSI TILIDAGI ASL TURKIY LEKSIKON

Annotatsiya

Туркий тилнинг кўп асрлик тарихини ўрганиш нуқтаи назаридан ўрта асрларда туркий шоир ва ёзувчилар томонидан яратилган тил ёдгорликлари муҳим манба ҳисобланади. Бу туркий ёдгорликларни ўрганиш, уларнинг фонетик, лексик ва грамматик хусусиятларини ўрганиш туркий тилларнинг адабий меъёрларини аниқлашга ҳам шароит яратади. Шу нуқтаи назардан ХИВ-ХВ асрларга оид туркий ёзма ёдгорликнинг луғат таркиби таҳлили. «Жамшид ва Хуршид» туркий сўзнинг мавжудлигини ўрганиш нуқтаи назаридан ҳам муҳим ва қизиқарлидир.

Ушбу мақолада Аҳмадий Маснавий тилидаги «Жамшид ва Хуршид» туркий тильдаги луғат ўрганилди. Ҳозирги туркий тилларда туркий келиб чиқиши сўзларнинг қўлланиш шакллари солиштирилди. «Жамшид ва Хуршид» маснавийининг луғавий таркиби анча хилма-хил ва серқиррадир. Ушбу ёдгорлик туркий тилнинг ўрта асрлар даврининг умумий манзараси ҳақида тасаввурга эга бўлиш, туркий тилнинг тарихий лексикологиясини чуқурроқ ўрганиш имконини беради. Ўрганиш натижасида маълум бўлдики, ёдгорлик тилида қўлланган от, феъл, саноқ сўзлар орасида туркий тилга оид сўзлар етарлича учрайди. Лекин туркий луғат таркибида феъллар устунлик қилади. ХИВ-ХВ асрлардаги онадўли-ўғуз туркий тилининг лисоний хусусиятларини ўзида мужассам этган «Жамшид ва Хуршид» ёзма ёдгорлиги луғатида туркий келиб чиқиши бироз фонетик ўзгаришларга учраган, баъзилари гўё ўз мазмунини сақлаб қолган. ҳозирги туркий тилларда қўлланиши.