XITOY TA’LIM MUASSASALARI TOMONIDAN TUZILGAN TA’LIM SHIORLARINING LEKSIK-SEMANTIK TASNIFI
DOI:
https://doi.org/10.37547/os/vol-03-03-09Muhim iboralar:
ta’lim shiorlari, struktura, semantika, leksika.Annotatsiya
Modallik til sistemasining turli darajadagi birliklarining har birida mavjud. Morfologik tizim turli darajadagi birliklarning bir qismidir. Modallik esa bu gapning turli vositalar bilan ifodalangan funksional-semantik kategoriyasidir. Mayl kategoriyasi (tobelanish) fe’lning morfologik kategoriyasi boʻlib, modallikni ifodalovchi vositalardan biri. Lingvistikada modallik tushunchasi fe’lning mayl kengroq hisoblanadi.
Mayl kategoriyasi modal ma’nolarni ifodalashning alohida fe’lning morfologik kategoriyasi boʻlib, modallikni ifodalovchi vositalardan biri. Lingvistikada modallik tushunchasi fe’lning mayl kategoriyasidan kengroq hisoblanadi. Bu funksional-semantik kategoriya boʻlib, u ikkita kichik tip bilan ifodalanadi: voqelik modalligi va reallik modalligi.
Buyruq maylining shakli semantik jihatdan tinglovchini harakatga chaqiruv, undashini ifodalaydi. Bundan tashqari, imperativ kayfiyat nafaqat buyruq gap tipidagi shakllarni, balki taklif tipidagi gaplar shakllarini ham oʻz ichiga oladi.
Indikativ maylning shakli semantik jihatdan keng: uning oʻziga xos ma’nolari faqat muayyan kontekstual sharoitlarda turli leksik-sintaktik muhitlar orqali amalga oshiriladi. Shu bilan birga, shuni ta’kidlash kerakki, ushbu shaklning yetakchi modal ma’nosi so‘zlashuv mazmunining soʻzlovchi tomonidan oʻrnatilgan voqelikka mos kelishidir.
Modallik (lot. modalis – modal, lot. modus – oʻlchov, usul soʻzidan) soʻzlovchining oʻz gapi mazmuniga munosabatini, nutqning maqsad qoʻyishini, gap mazmunining munosabatini ifodalovchi semantik kategoriyadir.
Modallik ishontirish nutq taktikasining tarkibiy qismidir. Adresatni ishontirishda adresant epistemik va optativ usullardan ham foydalanishi mumkin. Modallikni tanlash ma’ruzachi tomonidan qo‘yilgan maqsadga erishish samaradorligida namoyon boʻladi - suhbatdoshga ta’sir qilish va uni bayon qilingan nuqtayi nazarni qabul qilishga ishontirish.
Tilshunoslikda rag‘batlantiruvchi modallikka ega bo‘lgan jumlalarning turli semantik tasniflari mavjud va ularning hech biri buyruq konstruksiyalarining barcha turlarini hisobga olmaydi. Gapning shakllanishida na lug‘at, na grammatika ustunlik qila olmaydi. Ular birgalikda gapning maqsadi va mazmunini yoritib bera oladi.
Yuklashlar
Foydalanilgan adabiyotlar
Karimov, A. A. (2022). The Problem of The Grammatical Category of The Chinese Language. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 5, 226–229.
Каримов, А. А. (2021). СООТНОШЕНИЕ ПОНЯТИЙНОГО И АССОЦИАТИВНОГО НАЧАЛО В ИЕРОГЛИФИЧЕСКОМ ПИСЬМЕ (на примере иероглифа 日 «солнце»). Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(Special Issue 1), 76–81.
Каримов А.А. Выявление исконных и приобретенных значений иероглифов 念, 讀, 看 (сравнительный анализ японского и китайского языков). // Материалы международной конференции по японоведению. Цукуба.Ташкент., 2020
Панфилов В.3. Категория модальности и ее роль в конструировании структуры предложения и суждения / В. З. Панфилов. – М., 1977. – С. 40–41. // Panfilov V.3. Modallik kategoriyasi va uning gap va hukm tuzilishining qurishdagi roli / V.Z. Panfilov. – M., 1977. – B. 40–41.
Виноградов В. В. О категории модальности и модальных словах в русском языке / В. В. Виноградов // Избранные труды. Исследование по русской грамматике. – М.: “Наука”, 1975. – С. 56. // Vinogradov V. V. Rus tilidagi modallik va modal so‘zlar kategoriyasi haqida / V. V. Vinogradov // Tanlangan asarlar. Rus tili grammatikasi bo‘yicha tadqiqotlar. – M.: “Nauka”, 1975.
Ахманова О. С. Словарь лингвистических терминов / О. С. Ахманова. – Изд. 2-е. – М.: “Советская энциклопедия”, 1969. – 608 с. – С. 237. // Axmanova O. S. Tilshunoslik terminlari lug'ati / O. S. Axmanova. – Ed. 2. – M .: Sovet Entsiklopediyasi, 1969. – 608 b. – B. 237.
Алсынбаева Р.Г. Логическая и лингвистическая сущность категории модальности / Р.Г. Алсынбаева // Вестник Башкирского университета. – 2013. – Т. 18, No1. – С. 181–184. // Alsinbayeva R.G. Modallik kategoriyasining mantiqiy va lingvistik mohiyati / R.G. Alsinboeva // Boshqird universitetining xabarnomasi. – 2013. T. 18, No1. – S. 181–184.
Загрузки
Nashr etilgan
Qanday qilib iqtibos keltirish kerak
Ushbu son
Soha
##category.category##
Litsenziya
Copyright (c) 2025 Bobur Giyasov

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons XX License...