Arab-musulmon mutafakkirlari ta’limotida baxtning falsafiy va diniy asoslanishi

Annotatsiya

Ушбу мақолада ўрта аср араб-мусулмон Шарқининг машҳур олимлари ва файласуфлари томонидан бахтнинг асосланишидаги хусусиятлар ва унга эришиш йўллари муҳокама қилинади ва таҳлил қилинади. Тематик адабиётларни кўриб чиқиш тадқи­қотчиларнинг бахт муаммосига бўлган қизиқиши тобора ортиб бораётганини, илмий журналларда ушбу мавзу бўйича нашрларнинг кўпайишини кўрсатади, бу табиий равишда кўп жиҳатларга эътиборнинг ортиши билан бирга келади. Бу, эҳтимол, сўнгги пайтларда фалсафада давом этаётган дунё ўзгариши жараёнларини ўрганишнинг устунлик қила бошлаганлиги билан боғлиқ. Янги ижтимоий воқелик бўлган, ўзлаштиришни, ундан жамиятнинг тўлақонли яшашига имкон берувчи ўзига хос ҳаётий таянчларни топишни талаб қилувчи “ўтиш даври”га жиддий эътибор қаратилмоқда. Яъни, ҳаёт, ўзингиз билганингиздек, келажагимизни муносиб мазмун билан тўлдирадиган мазмунли, аниқ мақсадларга муҳтож. Шундай қилиб, инсон мавжудлигининг асосий муаммолари, шу жумладан бахтни тушуниш билан боғлиқ муаммолар ўз долзарблигини тиклайди. Бинобарин, инсон бахти муаммоси фалсафий тафаккурнинг пайдо бўлишидан бошлаб доимо энг муҳим ўринлардан бирини эгаллаб келади. Шу билан бирга, чинакам бахт – орзу қилинган мақсад, олий эзгулик, инсон мавжудлигининг мумкин бўлган ва эришиш мумкин бўлган ҳолати сифатида Шарқ ва Ғарб мутафаккирлари фалсафий ва диний нутқининг асосий мавзуларидан биридир. Хусусан, Ўрта Осиёдан Ғарбий Европагача бўлган фалсафий ва диний тафаккур классиклари, жумладан, ал-Форобий, Ибн Сино, ал-Ғаззолий, Ибн Бажа, Ибн Рушд, ас-Суҳравардий номлари алоҳида ажралиб туришиб, ўз асарлари орқали дунёқарашга интилишди. одамлар билан бахт топиш ҳақида махсус руҳий ҳис-туйғуларини баҳам кўринг. Уларнинг таълимотларида эзгу ишлар, эзгу фикрлар, маънавият ва меҳр-мурувват билан боғлиқ бўлиш маданияти кузатилиши мумкин. Мақолада араб-мусулмон файласуфларининг гуманистик фикрлари дунёда акс эттирилиши мумкинлиги ва шунинг учун идеал жамият учун амалий аҳамиятга эга эканлиги ҳақида хулоса қилинади.