MARKAZIY OSIYO DAVLATLARINING XAVFSIZLIK BORASIDA AQSH VA XITOY BILAN HAMKORLIGI

Annotatsiya

Yirik davlatlar chorrahasida joylashgan Markaziy Osiyo murakkab xavfsizlik holatiga duch kelmoqda. Ushbu maqola Markaziy Osiyo davlatlari va ikki asosiy tashqi aktorlar: AQSH va Xitoy o‘rtasida rivojlanayotgan xavfsizlik sohasidagi hamkorlik dinamikasini ko‘rib chiqadi. Har ikki davlat xavfsizlik sohasida hamkorlikning turli shakllarida ishtirok etayotgan bo‘lsa-da, ularning turli geosiyosiy manfaatlari va strategik ustuvorliklari Markaziy Osiyo davlatlari uchun o‘ziga xos muvozanat harakatini yaratadi. Tarixan terrorizmga qarshi kurashish va mintaqaviy barqarorlikni rag‘batlantirishga e’tibor qaratgan AQSH harbiy mashg‘ulotlar, o‘quv dasturlari va narkotik vositalarga qarshi kurash tashabbuslarini o‘z ichiga olgan ko‘p tomonlamali yonda­shuvni qo‘llagan. Biroq Afg‘onistondan AQSH qo‘shinlarining olib chiqib ketilishi va Xitoyning ta’siri kuchayishi bilan AQShning Markaziy Osiyodagi ishtiroki shubha ostiga olindi. Xitoy esa mintaqadagi strategik manfaatlarini mustahkamlash uchun iqtisodiy qudratini va ortib borayotgan harbiy salohiyatini ishga solmoqda. Uning “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi infratuzilmani rivojlantirish va iqtisodiy integratsiyani kuchaytirishga qaratilgan bo‘lsa, uning xavfsizlik sohasidagi hamkorligi qo‘shma harbiy mashg‘ulotlar, terrorizmga qarshi hamkorlik va qurol savdosini o‘z ichiga oladi. Markaziy Osiyo davlatlari bu murakkab manzarada AQSH va Xitoy bilan munosabatlarini muvozanatlashtirib boradi. Xitoy sarmoyalaridan iqtisodiy foyda ko‘rish bilan birga, mintaqaviy tahdidlarni bartaraf etish uchun AQSH bilan xavfsizlik sohasidagi hamkorlikka ham ustuvor ahamiyat berishadi. Ushbu nozik muvozanat harakati ikkala tomon uchun ham qiyinchiliklarni vujudga keltiradi. Ushbu maqolada Markaziy Osiyo davlatlari bilan AQSH va Xitoy o‘rtasidagi xavfsizlik sohasidagi hamkor­likning asosiy omillari, jumladan, geosiyosiy omillar, iqtisodiy rag‘batlar va xavfsizlik muammolari, shuningdek, rivojlanayotgan dinamika taqdim etayotgan xavf va imkoniyatlarni o‘rganib, Markaziy Osiyoda uzoq muddatli barqarorlik va hamkorlikni ta’minlash uchun muvozanatli ishtirok va mintaqaviy muloqot zarurligi tahlil qilinadi.